Бутун Жахон соғликни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, гепатобилиар

тизим касалликлари кенг тарқалган ва охирги йилларда улар сони жуда тез ўсиб бормокда.

Бугунги кунда дунёда 2 миллиардан ортиқ одамда гепатобилиар патологиялар қайд

этилган. Улардан 300-350 миллион беморлар вирусли гепатит В билан ва тахминан 170

миллиони гепатит С билан оғриган. Ўзбекистонда ҳам охирги 10 йилда сурункали

гепатитлар ва жигар циррози, сурункали холециститлар сони купайган ва гепатобилиар

тизим касалликлари нафас тизими ва юрак қон-томир тизими касалликларидан кейинги

учинчи ўринни эгаллайди.

Жигар сурункали касалликлари сонини тез ўсишига ўткир

вирусли гепатитлар, алкоголни кўп истеъмол қилиш, бундан ташкари семизлик ва жигарни

ноалкогол ёғли гепатози хам сабаб бўлмоқда. Жигар сурункали касалликлари муаммоси

нафакат уларнинг таркалиши, балки беморлар ҳаёт давомийлиги қискаришига олиб келувчи

жигар циррози ва гепатоцеллюляр карцинома ривожланиши билан хам характерланади.

Касалликни олдини олиш. Cурункали гепатитнинг профилактикаси аввало

вирусли гепатитнинг тарқалишига йўл қўймаслик ва унга яхши даво қилишдан иборат.

Ўткир гепатит билан оғриган беморлар диспансер назоратига олиниши керак. касалликнинг

биринчи белгиларидан огоҳ бўлиш. Cурункали гепатитлар профилактикасининг иккинчи

муҳим вазифаси уларнинг пайдо бўлиш сабабларини бартараф этишдир. Ичкилик ичиш,

ҳар хил заҳарли моддаларга яқин юришга йўл қўймаслик зарур. Сурункали гепатит билан

оғриганбеморларнинг барчаси диспансер кузатувида бўлиши керак.

Касалликнинг белгилари.Сурункали гепатит учта синдром – астеновегетатив,

диспептик синдром ва жигар етишмовчилиги билан характерланади. Астеновегетатив

синдром учун дармонсизлик, салга чарчаб қолиш, озиб кетиш сингари белгилар

характерлидир. Диспептик ўзгаришлар иштаҳа йўқолиши ва кўнгил айниб туриши билан

намоён бўлади, овқат ейилганидан ва дори ичилганидан кейин кўнгил айниши кучайиб,

одам беҳузур бўлаверади. Жигар етишмовчилиги учун мудроқ босавериши, милк қонаши,

бурундан қон кетиб туриши, вақти-вақтида бадан сарғайиб, бадан қичиши характерлидир.

фоҳишалар, томир ичига наркотик қабул қилувчилар, гемодиализда даволанувчилар, ОИТС

билан зарарланганлар, уларга хизмат кўрсатувчи тиббий ходимлар, қон ва қон ўрнини

босувчи препаратларни қабул қилганлар, жарроҳлик амалиётини ўтказганлар, озодликдан

маҳрум этилганлар

Касалликни даволаш. Сурункали гепатитларда қилинадиган даво жигарни

авайлашга жигар ҳужайраларининг регенерацига лаёқатини кучайтиришга қаратилган чора

ва воситаларни буюришдан иборат. Беморларга ўриндан турмай ётиш ёки ҳожатни ҳисобга

олмаганда уйдан (палатадан) чиқмай ётиш, ёғи чекланган парҳез (стол №5) буюрилади.

Парҳезни яхши ўзлаштирган беморлар даволашда самарали натижаларга эришадилар.

Овқат температураси одатдагича бўлади. Овқат калорияларининг сони 12,55-14,64

МЖ (3000-3500 ккал)ни ташкил этади, суюқлик 2 л атрофида бўлади, қора қаҳва, какао,

совуқ ичимликлар истисно қилинади.

мақсади:Уни

буюришдан

мақсад

бекаму

кўст

овқатланиб

бориладиган шароитларда жигар билан ўт йўлларининг бузилган фукцияларини аслига

келтириш, ўт ажралишини кучайтиришдир. Бу парҳезда оқсиллар билан углеводлар

миқдори купайтирилади, ёғлар миқдори чеклаб қўйилади.

Парҳез

таомла

оқсилга,

витаминларга, углеводларга бой бўлиши керак, мол ёғи чегараланади, қисман ўсимлик ёғи

билан алмаштирилади (оқсил – 100-120 гр, ёғ 80-100 гр, карбонсувлар 450-500 гр). Етарли

регенерациясини

лиқ,

маҳсулотлар

миқдордаги оқсил регенерация жараёнини, жигарнинг ёғ

ажралишини кучайтиради. Творог, пишлоқ, ёғсиз гўшт ва ба

ширин сабзавот ва мева шарбатлари, калий тузларига бой

баргак, картошка) тавсия қилинади. Консерва қилинган

Нон – кечаги, ҳам қора, ҳам

Нон ва нон махсулотлари

оқ нонлар, қуруқ печенье

(галетли), қотган нон, қуру

бисквитлар

Ёғсиз молва парранда

Гўшт, парранда, балиқ

(териси олиб ташланган)ва

махсулотлари

балиқ гўшти

Қайнатилган тухум – кунига

Тухум

бир донадан кўп бўлмасин,

агар омлет бўлса, фақат бир

дона тухумдан тайёрлансин

Шўрвалар: сутли, мевали,

Шўрвалар

турли ёрмалар қўшилган

сабзавотли шўрвалар

Сут, кефир, творог, унча

Сутли махсулотлар

аччиқ бўлмаган пишлоқ,

сариёғ, сутли бутқалар

Ўткир ва баъзи зираворлар –

Ёғлар ва

петрушка, укроп,

зираворлар

Мевалар, резаворлар (фақат

Мевалар

нордон бўлмаган навлари

чегараланган миқдорда

олдини олади, ўт

сут ва сут маҳсулотлари,

маҳсулотлар (қора олхўри,

мумкин эмас.

Ёғ, тухум, сут ва ширинлик

қўшилган хамир

Қўй, мол, парранда

гўштларининг ёғли

қисмлари, ёғли колбасалар ва

консервалар

Ёғда қовурилган

Ёғли шўрва

Қуюлтирилган сут,

музқаймоқ, ёғли пишлоқ,

қаймоқ

Сирка ва аччиқ

зираворлар,долчин

қалампирмунчоқ, мурч, лавр

барглари

Мева қоқилари (туршак,

магиз ва бошқалар)

Ҳам ҳўл, ҳам қайнатилган,

Сабзавотлар

Қўзиқорин, дуккакли

сабзавотлардан турли

ўсимликлар, шпинат,

таомлар. Лавлаги ва сабзига

саримсоқ, шавель, шолғом,

алоҳида аҳамият беринг,

пиёз, турп, редиска.

улар жуда фойдали.

Сабзавот ва мева

Ичимликлар

Спиртли, газланган

шарбатлари, наъматак

ичимликлар

дамламаси, чойлар ёки қахва

сут билан

Мураббо, шакар, зефир, асал

Кондитер махсулотлари

Шоколад, музқаймоқ, какао

пастила, мармелад – кунига

сақлайдиган маҳсулотлар

70 гр

Парҳез

учун

қуйидаги

озиқ-овқат

ва

ичимликлар тавсия этилади:

Биринчитаом

–

сутли,

сабзавотли,

балиқлишўрвалар.

Иккинчи таом – ёғсиз мол, куй гўшти,

бўлакланган балиқ, парранда гўштларигарнири

билантайёрланган овқатлар.

Касаллик асоратлари. Ўз вақтида даволанмаслик ва парҳезга риоя қилмаслик натижасида

жигар циррози ривожланиши мумкин. Бунда қорин, талоқ катталашиши (спленомегалия),

қизилўнгач веналари варикоз кенгайиши (ЭГДФС текширувида аниқланади), қорин олд

девори венасининг кенгайиши, дарвоза венаси диаметрининг катталашиши (УТТда

аниқланади), жигар энцефалопатияси ривожланиши мумкин. Асоратларнинг олдини олиш

мақсадида оилавий поликлиникаларда беморларни фаол кузатувга олиш, яъни шикоятлар

ва объектив ҳолатни баҳолаш учун беморларни йилига 2 марта кўрикдан ўтказиш керак.